Hà Nội, qua hàng thế kỷ phát triển, đã mang trong mình nhiều lớp văn hóa, nhưng có lẽ không có lớp nào tạo nên sự thay đổi diện mạo đô thị mạnh mẽ và rõ nét như kiến trúc Pháp. Gần một thế kỷ đô hộ đã để lại một di sản kiến trúc độc đáo, hòa quyện giữa phong cách Châu Âu cổ điển với sự thích nghi tinh tế với khí hậu và vật liệu bản địa, tạo nên một “Phố Tây” kiều diễm nằm gọn giữa lòng Á Đông.
Kiến trúc Pháp tại Hà Nội bao trùm nhiều phong cách, từ Tân Cổ điển trang nhã, Art Deco hiện đại cho tới Gothic uy nghiêm, được áp dụng vào hầu hết các công trình công cộng, hành chính và tôn giáo. Các dinh thự, biệt thự ven hồ, cùng các khu phố quy hoạch theo ô bàn cờ ở quận Ba Đình và Hoàn Kiếm, đã thay thế những nếp nhà ống truyền thống, mang lại một hình ảnh thủ đô hoàn toàn mới. Công trình tiêu biểu như Nhà hát Lớn Hà Nội, được lấy cảm hứng từ Opéra Garnier ở Paris, là một minh chứng hùng hồn cho sự giao thoa này, với những hàng cột thức, mái vòm lộng lẫy, thể hiện sự sang trọng và ảnh hưởng văn hóa sâu sắc.
Trong số các công trình kiến trúc Pháp, Nhà thờ Lớn Hà Nội (Nhà thờ Chính tòa Thánh Giuse) nổi lên như một điểm nhấn kiến trúc và tâm linh không thể thay thế. Khởi công từ năm 1884, công trình này được xây dựng theo phong cách Gothic Châu Âu thời Trung cổ, với đặc trưng là những vòm cuốn nhọn cao vút, cửa sổ hoa hồng và những ngọn tháp đôi đồ sộ. Mặc dù được xây dựng bằng gạch trần, vữa và đá, mang tính thực dụng hơn so với các nhà thờ đá ở Pháp, Nhà thờ Lớn vẫn giữ được sự uy nghi, cổ kính và đã trở thành trung tâm của đời sống Công giáo, đồng thời là một biểu tượng kiến trúc lịch sử ngay giữa lòng khu phố cổ tấp nập.
Sự ảnh hưởng của Pháp không chỉ dừng lại ở các công trình lớn mà còn thấm vào đời sống dân sinh và cơ sở hạ tầng. Những tòa nhà trường đại học, bệnh viện, hay cây cầu Long Biên lịch sử—một kỳ tích kỹ thuật thép bắc qua sông Hồng—đã định hình nên xương sống đô thị của thành phố. Dù mang trong mình dấu ấn của một thời kỳ lịch sử nhiều biến động, những di sản kiến trúc này ngày nay lại trở thành một phần không thể tách rời của bản sắc Hà Nội. Chúng tạo ra một không gian hoài niệm, lãng mạn, nơi bóng dáng của quá khứ vẫn hiện hữu một cách duyên dáng bên cạnh sự phát triển không ngừng của một thủ đô hiện đại. Chính sự đan xen giữa mái ngói rêu phong và cửa sổ lá sách, giữa nét trầm mặc của kiến trúc Gothic và sự nhộn nhịp của “36 phố phường,” đã tạo nên vẻ đẹp độc nhất vô nhị của Hà Nội.
Tác giả: Hoàng Văn Huy
