Báo cáo đề dẫn
Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ 7
Kính thưa: … ….
Kính thưa các đồng chí đại diện lãnh đạo Đảng và Nhà nước; lãnh đạo các ban, bộ, ngành và cơ quan ở Trung ương; lãnh đạo UBND thành phố Hà Nội và các địa phương.
Kính thưa: GS.TS Lê Văn Lợi- Chủ tịch Viện HL KHXHVN
Kính thưa: PGS.TS Hoàng Minh Sơn- Giám đốc ĐHQGHN
Kính thưa quý vị đại biểu, các vị khách quý!
Kính thưa các nhà khoa học tham dự Hội thảo!
Theo phân công của Ban Tổ chức, tôi xin trình bày bản Báo cáo đề dẫn của Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ 7.
Kính thưa toàn thể quý vị.
Tìm hiểu, nghiên cứu về đất nước, con người, văn hóa Việt Nam từ rất lâu rồi đã trở thành chủ đề hấp dẫn, thu hút sự khám phá, phát hiện của biết bao thế hệ ký giả cũng như giới học giả trong nước và quốc tế. Trên nền tảng của Việt Nam học sơ khai (những ghi chép về Việt Nam) và Việt Nam học truyền thống (những nghiên cứu chủ yếu dưới tiếp cận chuyên ngành), Việt Nam học theo định hướng liên ngành, khu vực học được định hình và phát triển ở Việt Nam từ khoảng những năm 1980 đến nay. Đó là ngành Việt Nam học hiện đại, kết quả của quá trình biến đổi của các trường phát đất nước học và khu vực học, sự thay đổi trong cách nhìn nhận và mối quan tâm của thế giới đối với Việt Nam, cũng như là biểu hiện của thành tựu đổi mới đất nước, hội nhập và khẳng định vị thế quốc tế của Việt Nam.
Trong quá trình hình thành và phát triển, ngành Việt Nam học, cũng như các thế hệ học giả nghiên cứu Việt Nam ở trong nước và quốc tế đã có nhiều cống hiến quan trọng đối với sự phát triển của Việt Nam. Thành tựu nghiên cứu của giới Việt Nam học cung cấp những cơ sở và luận cứ quan trọng giúp cho chính phủ Việt Nam và chính phủ các nước, các tổ chức quốc tế hoạch định và triển khai các chiến lược, chính sách liên quan đến Việt Nam. Đội ngũ các nhà Việt Nam học chính là nhịp cầu văn hóa, nhịp cầu khoa học kết nối và hỗ trợ đắc lực cho quá trình phát triển và hội nhập của Việt Nam, thúc đẩy hợp tác giữa Việt Nam với nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế, quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới. Đặc biệt, nhiều chuyên gia Việt Nam học hàng đầu đều đang làm việc tại những nước lớn (Mỹ, Nga, Trung Quốc, Nhật Bản, Pháp…) và có nhiều ảnh hưởng, tác động trong chính sách ngoại giao của những quốc gia đó đối với Việt Nam. Thiện cảm và sự ủng hộ của các nhà Việt Nam học “đại sứ văn hóa– học thuật” đó mang lại nhiều giá trị thiết thực. Trong Hội thảo hôm nay, Ban Tổ chức xin được gửi lời tri ân sâu sắc tới các thế nhà Việt Nam học trong nước và quốc tế.
Xuất phát từ yêu cầu thúc đẩy nghiên cứu Việt Nam, xây dựng mạng lưới quốc tế về Việt Nam học, phát triển lĩnh vực Việt Nam học mà ở đó Việt Nam đóng vai trò trung tâm, Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ nhất đã được tổ chức tại Hà Nội vào năm 1998, do ĐHQGHN khởi xướng và chủ trì. Từ đó đến nay, ĐHQGHN và Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam đã tổ chức thành công 6 kỳ Hội thảo quốc tế Việt Nam học, mang lại nhiều kết quả và giá trị tốt đẹp, tạo dựng uy tín và những ảnh hưởng to lớn ở trong nước và trên thế giới. Các kỳ Hội thảo luôn nhận được sự quan tâm sâu sắc và ủng hộ mạnh mẽ của lãnh đạo Đảng và Nhà nước; thu hút được sự tham gia của đông đảo giới nghiên cứu Việt Nam ở trong và ngoài nước; sự đánh giá cao của cộng đồng khoa học và dư luận xã hội.
Tiếp nối thành công của các kỳ Hội thảo trước, Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ 7 diễn ra trong bối cảnh đất nước và thế giới đang có nhiều thay đổi. Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên phát triển mới, với những chuyển mình mạnh mẽ diễn ra hàng ngày, trên mọi lĩnh vực của đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Khát vọng và ý chí “vươn mình” của Việt Nam, cùng sự phát triển của ngành khu vực học hiện đại trong bối cảnh toàn cầu hóa đã làm thay đổi khuynh hướng nghiên cứu và sự quan tâm của thế giới đối với Việt Nam. Nghiên cứu Khu vực học nói chung, Việt Nam học nói riêng đang diễn ra xu hướng gắn chặt với yếu tố địa- chính trị của các quốc gia và đặt vị thế của mỗi quốc gia trong các mối quan hệ quốc tế. Việt Nam học có lẽ do đó đã qua giai đoạn phát triển theo bề rộng, thiên về học thuật, mà đang đi vào chiều sâu, thực chất, thực tiễn hơn và hướng tới đáp ứng tốt hơn cho sự phát triển của Việt Nam.
Trong bối cảnh đó, Ban Tổ chức Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ 7 xác định các mục tiêu của kỳ Hội thảo lần này:
Thứ nhất, tiếp tục tạo ra diễn đàn khoa học cởi mở để chia sẻ những kết quả nghiên cứu mới, trao đổi học thuật, kinh nghiệm trong nghiên cứu các vấn đề về Việt Nam, trên cơ sở đó đề xuất định hướng và các giải pháp phát triển Việt Nam học trong nước và quốc tế gắn với mục tiêu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn phục vụ sự nghiệp xây dựng, bảo vệ, phát triển đất nước Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
Thứ hai, xác định được hệ vấn đề, những nội dung quan trọng và cấp bách để phát triển bền vững Việt Nam trong bối cảnh biến đổi toàn cầu, xu thế toàn cầu hóa và yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.
Thứ ba, đề xuất được các giải pháp vĩ mô và vi mô nhằm khơi dậy khát vọng phát triển, giảm thiểu rủi ro, phát huy tiềm năng và lợi thế của Việt Nam, đưa các quyết sách chiến lược của Đảng và chương trình phát triển quốc gia vào thực tiễn cuộc sống nhằm phát triển đất nước trở thành một quốc gia hùng cường, thịnh vượng, hạnh phúc.Thứ tư, mở rộng giao lưu, hợp tác, tăng cường kết nối mạng lưới Việt Nam học toàn cầu; phát triển đào tạo và nghiên cứu về Việt Nam ở trong nước và trên thế giới; quảng bá hình ảnh đất nước và con người Việt Nam, chuyển tải các giá trị Việt Nam tới cộng đồng khoa học, người Việt ở nước ngoài và nhân dân trên toàn thế giới.
Nói cách khác, với vai trò của một diễn đàn khoa học liên ngành mang tầm vóc quốc gia và quốc tế, Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ 7 bên cạnh những kết quả học thuật và kết nối, giao lưu, sẽ tập trung vào các vấn đề thực tiễn phát triển đất nước và hội nhập quốc tế của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Hội thảo nhằm đưa ra các giải pháp, đề xuất chính sách góp phần phát triển kinh tế- xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh của Việt Nam trong bối cảnh tác động mạnh mẽ của xu thế toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp mới hiện nay, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong bối cảnh mới.
Hội thảo sẽ tiếp tục góp phần xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn phục vụ chiến lược phát triển đất nước theo các định hướng chiến lược của của Đảng và Nhà nước Việt Nam, phù hợp với các thu thế vận động tích cực của thế giới; tạo nền tảng phát triển bền vững của Việt Nam trong tương lai.
Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ 7 có nhiều điểm mới. Trước hết thể hiện ở chủ đề của kỳ Hội thảo lần là “Việt Nam: Phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới”. Đây là một chủ đề có ý nghĩa bao quát, tính thời sự, hướng tới giá trị thực tiễn khi gắn với yêu cầu phát triển đất nước, những chuyển biến có tính cách mạng đang diễn ra tại Việt Nam và đặt Việt Nam trong bối cảnh thế giới mới.
Một điểm mới của Hội thảo lần này là để hướng tới phiên Toàn thể hôm nay, các Hội thảo quốc tế chuyên đề đã được tổ chức trong khoảng thời gian từ đầu tháng 8 đến đầu tháng 10, tại các đơn vị thuộc ĐHQGHN. Việc tổ chức chuỗi hội thảo chuyên đề là nhằm triển khai chủ đề hội thảo theo các vấn đề (hay Tiểu ban chuyên môn) một cách sâu, rộng, gắn với các đơn vị chuyên môn; quy tụ đội ngũ chuyên gia Việt Nam học trong nước và quốc tế có cùng các mối quan tâm học thuật chuyên sâu, trên cơ sở đó giới thiệu tham gia tại Phiên Toàn thể; tăng cường, mở rộng kết nối đội ngũ nghiên cứu Việt Nam, các nhà quản lý, doanh nghiệp, nhà hoạt động xã hội; đẩy mạnh truyền thông trước về Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ 7.
Bảy hội thảo chuyên đề của Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ 7 là những chủ đề mới, không phải được phân chia theo các ngành hay lĩnh vực nghiên cứu Việt Nam, mà thực sự là những vấn đề đang đặt ra trong bước phát triển mới của Việt Nam. Có thể nêu bật một số kết quả cụ thể của các Hội thảo chuyên đề như sau:
1) Hội thảo chuyên đề 1: “Nghiên cứu và đào tạo Việt Nam học: tiếp cận liên ngành và chuyên ngành”, do Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển tổ chức, ngày 26/9/2025. Đây là một trong hai Hội thảo chuyên đề nhận được số bài tham luận và nhà khoa học tham dự nhiều nhất. Trên cơ sở đó, Ban Tổ chức đã tuyển chọn được tổng cộng 258 báo cáo tham luận được gửi tới từ 319 nhà khoa học trong nước và quốc tế. Trong số này, có 45 báo cáo của 52 học giả quốc tế đến từ 13 quốc gia trên thế giới. Hội thảo chuyên đề 1 tập trung vào những kết quả nghiên cứu mới về Việt Nam từ các tiếp cận chuyên ngành (Lịch sử, Văn học, Nghệ thuật, Ngôn ngữ, Hán Nôm, Khảo cổ học…); từ tiếp cận liên ngành, khu vực học, khoa học phát triển; những nghiên cứu tổng hợp theo vùng, khu vực, địa phương…; Việt Nam học với sứ mệnh quảng bá hình ảnh đất nước, con người và văn hóa Việt Nam, nhịp cầu giao lưu và đối thoại liên văn hóa; giảng dạy Việt Nam học và tiếng Việt ở trong nước và các nước trên thế giới; nhu cầu của xã hội và thị trường việc làm của nguồn nhân lực Việt Nam học…
2) Hội thảo chuyên đề 2: “Ngoại giao và hợp tác quốc tế của Việt Nam trong kỷ nguyên mới”, do Trường Đại học Ngoại ngữ tổ chức ngày 9/8/2025, thu hút sự tham gia của nhiều nhà khoa học nổi tiếng, nhà ngoại giao kỳ cựu của Việt Nam và quốc tế, các Đại sứ quán và tổ chức quốc tế tại Việt Nam. Hội thảo tập trung thảo luận và làm rõ các vấn đề: Quan hệ quốc tế, khu vực và những ảnh hưởng, tác động tới Việt Nam; Việt Nam trong quan hệ khu vực và quốc tế; Việt Nam với các tổ chức và diễn đàn quốc tế; Hợp tác của Việt Nam với các nước lớn và các nước trong khu vực Đông Á, ASEAN trên các lĩnh vực chính trị, an ninh, kinh tế, văn hóa…; Biên giới, biển, hải đảo và chủ quyền quốc gia của Việt Nam; Các vấn đề tư tưởng, chính trị, luật pháp, an ninh truyền thống và an ninh phi truyền thống… của Việt Nam trong quan hệ ngoại giao và hợp tác quốc tế, đặc biệt là vai trò của ngoại giao nhân dân và các hình thức đối thoại đa phương trong thế giới toàn cầu hóa.
3) Hội thảo chuyên đề 3: “Động lực cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong kỷ nguyên mới”, do Trường Đại học Kinh tế tổ chức ngày 16/9/2025. Các vấn đề tập trung thảo luận gồm: Tăng trưởng kinh tế của Việt Nam;
Phát triển doanh nghiệp tư nhân, hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo; Lợi thế cạnh tranh quốc gia; Phối hợp các động lực tăng trưởng kinh tế truyền thống (như tiêu dùng, xuất khẩu và đầu tư), với các động lực tăng trưởng kinh tế mới (như dữ liệu lớn, công nghệ số, kinh tế xanh); Đổi mới mô hình tăng trưởng và xác lập các mô hình tăng trưởng kinh tế mới (kinh tế số, kinh tế tri thức, kinh tế tuần hoàn, kinh tế carbon thấp, kinh tế chống chịu…) trong bối cảnh mới; Huy động và phân bổ vốn đầu tư từ thị trường tài sản, tài chính cho vận hành mô hình tăng trưởng mới; Sinh kế bền vững và đời sống cư dân các khu vực đô thị, nông thôn, miền núi; Các giải pháp đột phá về thể chế, nhân lực, cơ sở hạ tầng; thay đổi về chính sách, quản trị xã hội và phát triển xã hội trong bối cảnh mới; Kinh tế sức khỏe, y tế và sức khỏe cộng đồng; Ứng phó với các dịch bệnh trong tương lai; An sinh xã hội, phúc lợi xã hội, lao động, việc làm, di cư, dân số, già hóa dân số, chỉ số hạnh phúc; Cơ cấu xã hội, phân tầng xã hội, gia đình và giới trong xu thế phát triển và hội nhập…
4) Hội thảo chuyên đề 4: “Quản trị quốc gia trong kỷ nguyên mới”, do Trường Đại học Luật tổ chức ngày 15/8/2025. Hội thảo nhận được 112 báo cáo tham luận, trong đó có nhiều chuyên gia hàng đầu trong nước và quốc tế đến từ các nước: Nhật Bản, Italy, Singapore… Hội thảo tập trung thảo luận các vấn đề: Đổi mới cách tiếp cận, mô hình, cách thức quản trị quốc gia trong kỷ nguyên mới ở Việt Nam; Hoàn thiện thể chế và pháp luật để đáp ứng yêu cầu quản trị quốc gia trong kỷ nguyên mới; Đổi mới tổ chức của hệ thống chính trị, tổ chức thực thi quyền lực nhà nước và phân cấp, phân quyền; Quản trị số nhằm ứng dụng chuyển đổi số, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo vào hoạt động của Nhà nước; Quản trị quốc giâ thúc đẩy các động lực cho phát triển trên các lĩnh vực kinh tế, xã hội và hội nhập quốc tế…
5) Hội thảo chuyên đề 5: “Văn hóa, dân tộc, tôn giáo ở Việt Nam trong bối cảnh phát triển mới”, do Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn tổ chức ngày 13/8/2025. Trên cơ sở 328 báo cáo tham luận gửi tới Hội thảo, Ban Tổ chức đã tuyển chọn 109 báo cáo đưa vào Kỷ yếu và đề xuất mời tham dự tại phiên Toàn thể. Nội dung của Hội thảo bao quát các vấn đề lớn về văn hóa, dân tộc, tôn giáo ở Việt Nam, cụ thể như: Đặc trưng văn hóa, giao lưu văn hóa và biến đổi của văn hóa trong xu thế phát triển đất nước và hội nhập quốc tế hiện nay; Các vấn đề sinh hoạt văn hóa, ứng xử văn hóa, quan hệ gia đình, hôn nhân… trong
đời sống văn hóa đương đại; Tài nguyên, nguồn lực văn hóa trong phát triển bền vững đất nước; Văn hóa gắn với phát triển du lịch và kinh tế vùng, địa phương; Công nghiệp văn hóa và sáng tạo trong xu thế phát triển mới; Tộc người, quan hệ tộc người, chính sách và thực tiễn thực hiện chính sách dân tộc trong xu thế phát triển đất nước và hội nhập quốc tế; Tác động của biến đổi xã hội đến sự ổn định và phát triển vùng dân tộc thiểu số; Đặc trưng, giá trị, nguồn lực của các tộc người trong chiến lược phát triển đất nước, hội nhập và phát triển bền vững về văn hóa ở các dân tộc thiểu số Việt Nam; Tôn giáo và những biến đổi trong đời sống hiện nay; xu hướng nhập thế của tôn giáo trong bối cảnh xã hội đương đại; Quan hệ giữa nhà nước với tôn giáo, phát huy vai trò của tôn giáo trong sự nghiệp bảo vệ và phát triển đất nước.
6) Hội thảo chuyên đề 6: “Tài nguyên, môi trường và phát triển bền vững ở Việt Nam trước yêu cầu phát triển mới”, do Trường Đại học Khoa học Tự nhiên tổ chức ngày 16/10/2025. Chủ đề của Hội thảo tập trung vào các nội dung chủ yếu: Tài nguyên, môi trường và vấn đề phát triển bền vững của đất nước; Các mô hình phát triển gắn với sử dụng đất và nguồn nước hiệu quả, bền vững; An ninh phi truyền thống trong vấn đề tài nguyên, môi trường, biến đổi khí hậu, thiên tai; Giá trị văn hóa trong bảo vệ môi trường hiện nay; Rác thải và xử lý rác thải, bảo vệ môi trường; Biến đổi khí hậu: Hiện trạng, xu thế, tác động, tổn thương và cơ hội đối với Việt Nam, khả năng và giải pháp thích ứng; Ứng phó biến đổi khí hậu và mô hình phát triển bền vững…
7) Hội thảo chuyên đề 7: “Giáo dục, đào tạo và phát triển con người Việt Nam trong kỷ nguyên mới”, do Trường Đại học Giáo dục tổ chức ngày 3/10/2025, kết hợp trong khuôn khổ “Diễn đàn Hà Nội lần thứ Năm về Khoa học giáo dục và sư phạm 2025”. Tổng hợp kết quả từ các Hội thảo chuyên đề và các tham luận mời, Ban Tổ chức đã nhận được tổng cộng 961 báo cáo tham luận của gần 1.200 nhà khoa học. Trên cơ sở đó, Ban Tổ chức đã tiến hành thẩm định và tuyển chọn được 723 báo cáo có chất lượng cao, phù hợp với chủ đề trung tâm của Hội thảo để đưa vào Kỷ yếu tóm tắt và 55 bài toàn văn trong Kỷ yếu tuyển tập. Trong số này, có 105 báo cáo khoa học của các học giả quốc tế, đến từ 20 quốc gia, nhiều nhất như: Trung Quốc (32 báo cáo), Nhật Bản (20 báo cáo), Nga, Pháp (đều 5 báo cáo), Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Thái Lan (đều 4 báo cáo)… Có thể khẳng định rằng, chất lượng chuyên môn của kỳ Hội thảo lần này rất cao, rất giàu tính học thuật và tính thực tiễn, với nhiều vấn đề mới được nêu ra, những nguồn tư liệu mới được sử dụng và những cách tiếp cận mới được đề xuất. Nội dung của các báo cáo tham luận hết sức phong phú và đa dạng, tiếp cận chủ đề của Hội thảo từ nhiều khía cạnh khoa học và lĩnh vực chuyên môn khác nhau, toàn diện nhưng cũng rất chuyên sâu, đưa tới nhiều nhận thức mới trên cả phương diện lý luận và thực tiễn… mà bản Báo cáo tổng hợp này chắc chắn không thể tóm lược hay diễn đạt hết được.
Trong Hội thảo toàn thể hôm nay, do thời gian có hạn và vì phần tham luận đã được dành nhiều tại các phiên chuyên đề, nên Ban Tổ chức chỉ có thể lựa chọn 20 báo cáo chính để trình bày, sau đó dành thời gian cho thảo luận. Chúng tôi lấy làm tiếc và rất xin lỗi các nhà khoa học, nhất là các học giả quốc tế đã không quản ngại đường xá xa xôi đến với Hội thảo, nhưng chưa có điều kiện trình bày kết quả nghiên cứu của mình trong buổi Hội thảo hôm nay.
Các kết quả chuyên môn của Hội thảo sẽ được tổng hợp trong Báo cáo tư vấn chiến lược và khuyến nghị chính sách để gửi đến Lãnh đạo Đảng và Nhà nước Việt Nam, nhằm góp phần thiết thực vào bước chuyển mình mạnh mẽ của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển mới. Các tham luận khoa học sau đó sẽ tiếp tục được các tác giả hoàn chỉnh và Ban Tổ chức hy vọng sẽ công bố toàn văn các tham luận trong bản Kỷ yếu chính thức của Hội thảo. Chúng tôi mong muốn, trong các phiên làm việc sắp tới, Hội thảo của chúng ta sẽ thực sự là một diễn đàn học thuật- nơi những nỗ lực khám phá cái mới, cái hay, cái đẹp và sự cởi mở và liêm chính sẽ được tôn vinh.
Thay mặt Ban Tổ chức, chúng tôi trân trọng cảm ơn các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước, các ban, bộ, ngành và địa phương, các vị khách quý, cùng toàn thể các nhà khoa học Việt Nam và quốc tế đã tới trực tiếp và tham dự trực tuyến Hội thảo khoa học ngày hôm nay.
Kính chúc quý vị luôn có nhiều sức khỏe, thành công, hạnh phúc.
Trân trọng cảm ơn./
