Cầu Long Biên không chỉ là một công trình giao thông; đó là một biểu tượng lịch sử của Hà Nội, một chứng nhân thép sừng sững bắc qua sông Hồng, ghi dấu những thăng trầm và kiên cường của Thủ đô qua hơn một thế kỷ. Được khởi công xây dựng từ năm 1898 và hoàn thành năm 1902 dưới thời Pháp thuộc, cầu ban đầu mang tên Paul Doumer – Toàn quyền Đông Dương lúc bấy giờ. Với chiều dài hơn 2.200 mét, vào thời điểm khánh thành, đây là một trong bốn cây cầu dài nhất thế giới.
Thiết kế của Cầu Long Biên là một kỳ tích kỹ thuật vào cuối thế kỷ 19, do hãng Daydé et Pillé của Pháp thực hiện, sử dụng hoàn toàn kết cấu thép và được vận chuyển từ Pháp sang. Cây cầu mang kiến trúc đặc trưng của cầu đường sắt Châu Âu, với những nhịp dầm thép đồ sộ, chia thành các phân đoạn rõ ràng và có một đường ray xe lửa chạy chính giữa, cùng hai làn đường bộ hai bên. Dù qua nhiều năm tháng, lớp sơn đã phai màu và kết cấu có phần cũ kỹ, Cầu Long Biên vẫn giữ được vẻ đẹp kiến trúc độc đáo, mạnh mẽ và đầy hoài niệm.
Vai trò lịch sử của cây cầu là vô cùng quan trọng. Trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Cầu Long Biên là huyết mạch giao thông chiến lược, nối liền Hà Nội với miền Bắc rộng lớn. Vì lẽ đó, cây cầu đã trở thành mục tiêu đánh phá ác liệt của không quân Mỹ. Hàng trăm lần bị đánh bom và được người dân, công binh Việt Nam kiên cường sửa chữa, Cầu Long Biên đã trở thành biểu tượng của ý chí bất khuất và sự sống còn của Thủ đô. Những đoạn cầu cũ, mới chắp vá xen kẽ nhau trên thân cầu ngày nay chính là những vết thương lịch sử không thể xóa nhòa.
Ngày nay, khi các cây cầu hiện đại đã mọc lên, Cầu Long Biên vẫn tiếp tục sứ mệnh lịch sử và văn hóa của mình. Nó không chỉ phục vụ tuyến đường sắt và một phần giao thông xe máy, xe đạp mà còn là một điểm đến văn hóa, nghệ thuật nổi tiếng. Đi bộ trên cầu, ngắm nhìn sông Hồng cuộn đỏ vào mùa lũ hay bãi bồi xanh mướt vào mùa cạn, du khách cảm nhận được dòng chảy của thời gian, sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại. Cầu Long Biên là một di sản sống, là niềm tự hào của người Hà Nội và là một trong những chứng tích lịch sử không thể thiếu khi nhắc đến vẻ đẹp cổ kính, thăng trầm của Thủ đô.
Tác giả: Hoàng Văn Huy
